Fiil Çekimleri başlığımızda, fiilleri çekimlemeyi ve öncesinde ise kip eklerini sizlerle paylaşacağız. Fiil çekimleri, fiile zaman/dilek ve şahıs eklerini getirmekle gerçekleşmektedir. Şimdi fiil çekimlerine ve kip eklerine bir giriş yapabiliriz.
Fiil Çekimleri, Kip Ekleri
Öncelikle fiili çekimlemeyi yapabilmemiz için şahıs eklerini ve kip eklerini bilmemiz gerekmektedir. Şimdi bunları inceleyelim.
Şahıslar
Ben -> gel-di-m
Sen -> gel-di-n
O -> gel-di- (Üçüncü tekil şahsın eki yoktur.)
Biz -> gel-di-k
Siz -> gel-di-niz
Onlar -> gel-di-ler
Kip Ekleri
Kip ekleri ikiye ayrılır:
- Haber Kipleri
- Dilek Kipleri
1. Haber Kipleri
Haber kipleri, zaman bildiren kip ekleridir. Haber kipleri toplam beş tanedir.
a. Şimdiki Zaman
Şimdiki zaman eki olarak “-yor” olarak kabul edilmektedir. Ancak şimdilerde “-mekte ve -makta” ekleri de şimdiki zaman eki olarak kabul edilmektedirler.
Örnekler:
Arkadaşım ders çalış(ı)yor.
Seni izlemekteyim.
b. Gelecek Zaman
Gelecek zaman eki olarak “-ecek, -acak” ekleri kullanılmaktadır.
Örnekler:
Amcamlar bize gelecek.
Sizi ben sonra dinleyeceğim.
c. Geniş Zaman
Geniş zaman “-r” ekidir. Bu ek yanına almış olduğu ünlülerle birlikte “-ar, -er, -ır, -ir, -ur, -ür” olabilir.
Örnekler:
O, bizi sev(e)r.
Ali dersi dinl(e)r.
Elemanlar seni anl(a)r.
ç. Öğrenilen Geçmiş Zaman (Duyulan Geçmiş Zaman)
Öğrenilen geçmiş zaman ekimiz “-mış, -miş, -muş, -müş” ekleridir.
Örnekler:
Ben bu konuyu duymamışım.
Arkadaşım seni görmüş.
Dertlerini sana anlatmış.
d. Görülen Geçmiş Zaman
Görülen geçmiş zaman ekimiz “-dı, -di, -du, -dü, -tı, -ti, -tu, -tü” ekleridir.
Örnekler:
Tamirci beni dinlemedi.
Seninle karşılıklı oturmadık.
Onu sen anladın.
2. Dilek Kipleri
a. Emir Kipi
Emir kipinin eki yoktur. Emir verilen cümlelerde kullanılır.
Örnekler:
Yanıma gel.
Beni birazcık olsun dinle.
Defterlerini masamın üzerine bırak.
b. Gereklilik Kipi
Gereklilik kipinin ekleri “-meli, -malı” ekleridir. Bir eylemi gerçekleştirmek gerektiği anlamını katar.
Örnekler:
Sen bunları yapmalısın.
Arkadaşın seni görmemeli.
c. İstek Kipi
İstek kipinin ekleri “-e, -a” ekleridir. Cümleye “isteme” anlamı katar.
Örnekler:
Sen de bize gelesin.
Bu arabayı siz alasınız.
d. Dilek/Şart Kipi
Dilek/şart kipimizin ekleri “-se, -sa” ekleridir. Eylemin gerçekleşmesi için bir başka eylemin gerçekleşmesi gerektiğini belirtir.
Örnekler:
Gelirsen seni de beklerim.
Bizi sen de görebilirsen el sallarsın.
Bu bölüme kadar kip eklerini ve şahıs zamirlerimizi görmüş olduk. Şimdi fiili nasıl çekimlediğimize kısaca değinebiliriz.
Örnek: “Gel-” fiilini şimdiki zamanda ve tüm şahıslarda çekimleyelim.
(Fiil+kip eki+şahıs eki)
Gel(i)yorum
Gel(i)yorsun
Gel(i)yor
Gel(i)yoruz
Gel(i)yorsunuz
Gel(i)yorlar
Bu bölümümüzde siz kıymetli okurlarımızla; kip eklerini, şahıs zamirlerini ve fiil çekimlemenin nasıl olduğunu paylaşmış olduk. Diğer tüm konu anlatımlarımıza sayfamız kategorilerinden ulaşabilirsiniz.
